مدیریت بهینه ی زخم های بعد از عمل های جراحی در جوامع برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی حاصل از جراحی و عفونت های زخم آن ها و پیشرفت عفونت بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو پزشکان عمومی که نقش اساسی را در مدیریت و مراقبت از زخم های جراحی دارند باید از اصول مراقبتی زخم ها و فیزیولوژی زخم ها آگاهی کامل داشته باشند.
یکی از شاخص ترین فاکتور ها در خصوص مراقبت زخم جراحی، بررسی و مراقبت های زمان بندی شده و مرتب، پاکسازی و پانسمان مناسب زخم و همچنین تشخیص زود هنگام و درمان عوارض ناشی از زخم می باشد. مراقبت های زخم جراحی مناسب برای جلوگیری ازعوارض بالقوه، مانند عفونت های جانبی ناشی از جراحی، باز شدن زخم وهماتوم حائزاهمیت می باشد. پزشکان عمومی نقش بسیار اساسی و مهمی را در مراقبت و درمان زخم های جراحی در جوامع ایفا می کنند، و از این رو آگاهی بخشی و آماده سازی آن ها برای مدیریت زخم های جراحی جهت جلوگیری و کاهش بروز عوارض بالقوه بسیار حائز اهمیت می باشد.
مراحل ترمیم زخم
مراحل ترمیم زخم فارغ از نوع جراحی و جراحت وارد شده، طی سه فاز مختلف تعریف می شود. این فاز ها شامل فاز التهابی، فاز تکثیر کننده و فاز بازسازی می باشند.
فاز التهابی در واقع پاسخ طبیعی بدن به جراحت وارد شده می باشد و بلافاصله بعد از ایجاد زخم به وقوع می پیوندد. زخم ایجاد شده باعث آزاد سازی واسطه های التهابی در محل وقوع زخم می شود و به دنبال آن عروق خونی متورم و ملتهب می شوند.
افزایش جریان خونی باعث انتشار سلول های فاگوسیتی و لکوسیتی مانند نوتروفیل ها و ماکروفاژ ها به ناحیه ی ایجاد زخم می شوند که نقش کلیدی را در از بین بردن و هضم باکتری ها و بافت های آسیب دیده در آن ناحیه دارند. در واقع فاز التهابی در ترمیم زخم مسئول بروز پاسخ های التهابی در برابر بروز زخم می باشد که شامل اریتمی، گرما، ادم، درد و کاهش عملکرد ها می باشد.
در فاز تکثیری یا پرولیفیت، بافت شروع به باز سازی خود می کند. بافت گرانولار، با کمک کلاژن و ماتریکس خارج سلولی شروع به پر کردن جای زخم کرده، و آنژیوژنز نیز اتفاق می افتد. با پر شدن جای زخم، بافت به تدریج متراکم تر و منقبض شده و بافت اپیتلیال در لبه های زخم شروع به شکل گیری می کند. و در پایان نیز بافت به صورت کامل با سلول های اپیتلیالی ترمیم و پر می شود.
آخرین مرحله از ترمیم زخم، فاز بازسازی می باشد، که به محض این که زخم بسته شود، اتفاق می افتد. در این فاز، زخم با کمک فیبرهای کلاژنی خود استحکام خود را بازسازی کرده و ساختار و کشسانی بافت خود را مجددا سازمان دهی می نماید.
انواع ترمیم های زخم
در این جا به صورت کلی دو نوع اصلی برای ترمیم زخم وجود دارد: ترمیم اولیه و ترمیم ثانویه. اکثر زخم ها معمولا در مسیر ترمیم اولیه بهبود می یابند که در آن بافت کم تری از دست می رود و لبه های زخم نیز به صورت رضایت بخشی به هم نزدیک شده و ترمیم می شود. که این امر در واقع باعث بهبود سریع تر زخم شده و حداقل جای زخم باقی می ماند.
ترمیم ثانویه معمولا برای زخم هایی به کار برده می شود که جای زخم بسیار عمیقی باز مانده است. این امر می تواند به دلیل وجود عفونت و یا عدم توانایی در بستن و نزدیک سازی لبه های زخم باشد. در ترمیم ثانویه ی زخم، زخم به واسطه ی مسیر طبیعی گرانول سازی، انقباض نهایی و اپیتلیال سازی آهسته ترمیم می گردد. زخم هایی که در این مسیر ترمیم می شوند معمولا زخم های بزرگی را به جای می گذارند.
مراقبت زخم جراحی
دستور العمل ها و راهکار ها
فارغ از نوع مکانیسم ترمیم زخم، هدف از فرایند های مراقبت از زخم جراحی یکسان می باشد: برای این که این امکان به وجود بیاید که زخم به سرعت و بدون بروز عوارض جانبی ترمیم شود، و بهترین عملکرد و نتایج را به دنبال داشته باشد.
زخم هایی که تمایل دارند که در مسیر ترمیم اولیه ترمیم یابند باید، به خصوص، لبه های زخم بسیار مشخص و نزدیکی را داشته باشند. در فازهای ابتدایی از ترمیم بافت، حداقل میزان مقاومت کششی در زخم وجود دارد چرا که مرحله ی ترمیم فیبر کلاژنی اتفاق نیفتاده است. از این رو مراحل پشتیبانی کننده ی اضافی در قالب بخیه ها و چسب ها تا انجام بازسازی کامل مورد نیاز و ضروری می باشد.
تمیز نگه داشتن زخم ها
چیزی که بسیار حائز اهمیت می باشد این است که باید زخم ها تا جایی که ممکن است برای جلوگیری و گسترش عفونت های جانبی ناشی از جراحی تمیز نگه داشته شوند. انیستیتوی ملی مراقبت و سلامت انگلیس در خصوص ارائه ی مدیریت درست در بحث مدیریت زخم جراحی توصیه ها و پیشنهاداتی را ارائه نموده است تا بدین منظور بتوان میزان بروز عوارض جانبی ناشی از زخم جراحی را به حداقل رساند و کاهش داد. در این بین پیشنهاداتی نیز برای پانسمان و تمیز کردن زخم به صورت کاربردی وجود دارد، همچنین توصیه های در خصوص تیمار ها و درمان های آنتی بیوتیکی نیز وجود دارد. علاوه بر این ها نیز اطلاعاتی در خصوص مراکز و سرویس های تخصصی مراقبت از زخم ها ارائه شده است.
پانسمان زخم
پانسمان زخم یکی دیگر از بخش های مهم در مدیریت زخم جراحی می باشد. برای داشتن یک پانسمان خوب و مناسب نیاز است تا رطوبت زخم حفظ شود تا در نتیجه باعث بهبود زخم گردد، همچنین باید بتوان ترشحات اضافی را حذف کرد تا از بروز عفونت ها باکتریایی نیز جلوگیری نمود. از آن جایی که هیچ دو زخمی مشابه یک دیگر نمی باشند، متود و روش هایی که برای هر زخم نیز مناسب است، متفاوت و مجزا می باشد. فاکتور های مختلفی مانند سایز و عمق جراحت، موقعیت زخم و میزان ترشحات در انتخاب نوع پانسمان موثر می باشد.
عوارض احتمالی
دو عارضه ی جانبی و متدوال زخم جراحی شامل عفونت زخم و پارگی زخم می باشند. از این رو باید نشانه های مختلف مانند تب، هماتوم و غیره را بررسی کرد. و همچنین در نظر داشته باشید که علائم التهابی که طی فاز التهابی بروز می کند را نباید جز مشخصه های عفونت به حساب آورد.
در صورت بروز عفونت، مدیریت فعال زخم باید لحاظ گردد. در اولین مرحله باید از نمونه ی زخم با سواب نمونه برداری شود و بر روی محیط برای بررسی نوع عفونت و حساسیت میکروبی کشت داده شود و در ادامه نیز تجویز آنتی بیوتیکی بر اساس نوع پاتوژن به کار برده شود. پارگی زخم نیز باید با کمک متود های ثانویه بخیه و پانسمان گردد و بافت ها ی نکروتیک نیز جدا شوند.
نتیجه گیری
مدیریت بهینه و درست زخم های جراحی از بخش های بسیار مهم و اصلی فرایند بهبودی بیمار بعد از عمل می باشد و متخصصان و مسئولان بخش مراقبت های بهداشتی و سلامتی باید بر روند بهبود زخم نظارت کامل را داشته باشند و در صورت بروز هر مشکلی اقدامات لازم را انجام دهند. مدیریت زخم جراحی شامل مراحلی مانند نظارت و مراقبت مداوم، تمیز کردن و پانسمان درست زخم و تشخیص زود هنگام و اقدامات درمانی در صورت بروز مشکلات می باشد.
دیدگاهی یافت نشد