درمان زخم حاد

همه چیز در مورد درمان زخم حاد

به آسیب هایی که به طور ناگهانی بر پوست وارد می شوند ، زخم حاد می گویند. این در حالی است که زخم مزمن در طول زمان و به مرور، ایجاد می شوند. زخم حاد می تواند در هر جایی از بدن اتفاق بیفتد و از خراش های سطحی تا زخم های عمیق و آسیب به عروق خونی، اعصاب، ماهیچه ها و یا آسیب به سایر قسمت های بدن متفاوت باشد. مدت زمان روند بهبود زخم های حاد قابل پیش بینی بوده و در زمان مورد انتظار بهبود می یابد. در این مقاله به بررسی زخم حاد و انواع آن و همچنین درمان زخم حاد می پردازیم.

(می توانید برای اطلاعات بیشتر از درمان و انواع زخم به دو مقاله مربوط: درمان زخم و درمان زخم مزمن مراجعه کنید.)

در کلینیک زخم دکتر مشتاق٫ بهترین کلینیک زخم در تهران٫‌ تمامی زخم ها مانند زخم پای دیابتی ، زخم بستر ، زخم سوختگی ‌ ،  زخم عفونی٫ زخم مزمن، زخم عروقی و … تحت نظر یک تیم پزشکی مجرب٫‌ با استفاده از جدیدترین روش های درمان زخم٫‌ درمان می شود.

 

زخم حاد چیست و چه تفاوتی با زخم مزمن دارد؟

در یک دسته بندی کلی زخم ها به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می شوند که از نظر مدت زمان بهبودی و عوامل ایجاد کننده با یکدیگر تفاوت دارند. به منظور درمان صحیح و قطعی زخم ها و جلوگیری از بروز عوارض، نوع زخم باید شناسایی شده و روش درمانی مناسب اعمال شود.

زخم حاد، زخمی است که به طور ناگهانی ایجاد شده و معمولا در مدت زمان کوتاهی (کمتر از ۶ هفته) درمان می شود. علائم التهابی زخم مثل قرمزی و تورم و درد نیز در زخم حاد واضح تر هستند.

اما زخم های مزمن به دلایل مختلفی مثل بیماری های زمینه ای یا عوامل داخلی ایجاد می شوند. ویژگی دیگر آن ها این است که بهبودی زخم مزمن بیش از ۶ هفته طول می کشد و یا اصلا بهبود نمی یابد.

زخم های حاد و مزمن هردو نیاز به رسیدگی و درمان دارند، اما معمولا زخم های مزمن درمان طولانی مدت تر و تخصصی تری نیاز دارند.

تبدیل شدن زخم حاد به مزمن

زخم های حاد در مواردی می توانند تبدیل به زخم مزمن شوند. در واقع یکی از مهم ترین نگرانی ها در مورد مراقبت از زخم های حاد و اهمیت درمان به موقع زخم حاد، جلوگیری از تبدیل شدن آن به زخم مزمن است. از آنجایی که درمان زخم های مزمن طولانی تر و تخصصی تر بوده و فرد را بیشتر درگیر می کند، باید سعی شود زخم حاد بخصوص در افراد با شرایط زمینه ای (مثل افراد مبتلا به دیابت) هرچه سریع تر مدیریت و درمان شود.

برخی عوامل می توانند باعث تبدیل شدن زخم حاد به مزمن شوند:

• عفونت: بروز عفونت در زخم حاد، روند بهبودی را مختل کرده و التیام کند می شود، بنابراین زخم حاد با عفونت ممکن است مزمن شود.
• عدم خونرسانی مناسب: اگر خون به اندازه کافی به زخم نرسد، اکسیژن و مواد مغذی هم نمی رسند که این سبب عدم ترمیم بافت ها شده و زخم مزمن می شود.
• بیماری های زمینه ای: ابتلا به بیماری های زمینه ای مثل دیابت، بیماری های عروقی و اختلالات سیستم ایمنی، می تواند روند بهبودی زخم ها را کند کرده و زخم حاد را به زخم مزمن بدل کند.
• مراقبت نامناسب از زخم: اگر از زخم حاد به خوبی مراقبت نشود و بهداشت و درمان زخم صحیح نباشد، زخم حاد می تواند مزمن شود.
• تغذیه نامناسب: کمبود مواد مغذی می تواند سبب کند شدن روند ترمیم زخم ها شده و این گونه یک زخم حاد، تبدیل به زخم مزمن شود.

 

اهمیت شناخت و درمان زخم حاد

اگرچه زخم های مزمن به نظر نگران کننده تر می رسند، اما باید توجه داشته باشید که درمان زخم های حاد نیز برای جلوگیری از عوارض جدی و مزمن شدن زخم ها بسیار مهم است. در اینجا برخی دلایل اهمیت شناخت و درمان زخم های حاد را بررسی می کنیم:

1. پیشگیری از عفونت زخم

زخم های حاد، به ویژه زخم های باز مستعد عفونت هستند. عفونت زخم می تواند موجب تأخیر در روند بهبود، درد شدید، ناراحتی بیمار و حتی موارد جدی تر چون مسمویت خون شود.

2. تسریع روند بهبود زخم

درمان مناسب زخم حاد، روند بهبود را سرعت می بخشد که این هم ناراحتی و مشکل بیمار را کمتر می کند و هم احتمال عفونی شدن زخم کمتر می شود.

3. جلوگیری از مزمن شدن زخم

همانطور که گفتیم زخم های حاد در صورت عدم درمان مناسب و به موقع، می توانند تبدیل به زخم مزمن شوند و این یک دلیل مهم دیگر برای درمان زخم های حاد در سریع ترین زمان ممکن است.

4. کاهش اسکار

باقی ماندن جای زخم یا اسکار می تواند ناخوشایند باشد، بخصوص اگر در نواحی قابل مشاهده مثل دست ها و صورت اتفاق بیافتد. درمان مناسب و هرچه سریع تر زخم حاد، احتمال باقی ماندن جای زخم را کاهش می دهد.

5. جلوگیری از عوارض جدی

در موارد شدید عفونت زخم می تواند منجر به سپسیس یا مسمومیت خون شود، که یک وضعیت جدی و تهدید کننده حیات است. درمان زخم حاد برای جلوگیری از عفونت و عوارض جدی اهمیت بسیار دارد.

6. کاهش هزینه های درمان

هرچه زخم زودتر درمان شود، مراقبت های بعدی نیز کمتر خواهند بود و این از نظر اقتصادی هم اهمیت دارد. تبدیل شدن زخم های حاد به زخم مزمن، هزینه های بسیار بیشتری برای بیمار به وجود می آورد، چرا که زخم های مزمن نیاز به درمان های تخصصی و طولانی تری دارند.

 

علل ایجاد زخم حاد

بسیاری از اقدامات ممکن است موجب بروز زخم حاد شود؛ از جمله:

• برش پوست در پی تماس یا مالش با سطوح خشن ( ساییدگی )
• اشیایی که دارای لبه های تیز یا تیغه هستند، مانند چاقو ( بریدگی )
• اشیاء نوک تیز مانند ناخن ها یا دندان حیوانات( پارگی )
• ضربات سخت توسط هر جسم که ممکن است سبب خورد شدن بافت ها شود ( کوفتگی )
• تماس با حرارت زیاد، الکتریسیته یا مواد خورنده (سوختگی)
• زخم ناشی از برش کنترل شده (زخم جراحی)

 

انواع زخم حاد

زخم های حاد بسته به علت ایجاد و نوع آسیب خود به چند نوع مختلف تقسیم بندی می شوند. دسته بندی زخم حاد از آنجایی اهمیت دارد که انتخاب درمان و مراقبت مناسب، مستقیما به منشاء بروز زخم مربوط است. انواع زخم های حاد عبارتند از:

زخم جراحی

زخم های جراحی زخم هایی هستند که توسط یک متخصص و جراح، به طور هدفمند برای انجام عمل جراحی، برش داده می شود. پس از اتمام عمل جراحی، این نوع از زخم ها با بخیه یا چسب، بسته می شوند. روند بهبود زخم های جراحی بر اساس پتانسیل آن ها به عفونت، طبقه بندی می شود.

 

⇐ کلینیک تخصصی درمان زخم دکتر مشتاق به همراه کادر تخصصی خود در زمینه درمان انواع زخم ها، از جمله درمان زخم بستر، درمان زخم عفونی، درمان زخم پای دیابتی ، درمان زخم سوختگی با پشتوانه ای قوی از تجربه و تخصص همکاران و اساتید دانشگاهی در خدمت شما هموطنان عزیز می باشد.

زخم ناشی از سانحه ( تروما )

زخم های تروماتیک یا زخم های ناشی از سانحه، در پی نیرویی از طبیعت با شی خارجی ایجاد می شود که سبب آسیب به پوست و بافت ها می شود. این زخم ها بسته به نوع و شدت زخم، به چهار دسته  کلی تقسیم می شوند:

ساییدگی

ساییدگی به معنای خراش شدید سطحی که ممکن است پوست را از بین ببرد و سبب آسیب و پاره شدن بافت شود. مانند سایش زانو بر روی آسفالت.

ایجاد حفره

زمانی رخ می دهد که یک شی نوک تیز به داخل بافت نفوذ کند. گاهی اوقات باعث آسیب عمیق به چند لایه می شود.

پارگی

یک جسم تیز ضربه ای به بافت میزند که منجر به پاره شدن پوست می شود.

بریدگی و خراشیدگی

یک برش مستقیم بر روی  پوست توسط یک تیغ تیز ماند بریدن انگشت با چاقو، یا کشیده شدن پوست بر سطح خشن که موجب خراش می شود.

زخم ناشی از اجسام خارجی

وارد شدن اجسام خارجی به پوست که خود می تواند عمق متفاوتی داشته باشد. زخم گلوله از جمله وارد شدن جسم خارجی است که جدی ترین نوع است. وارد شدن جسم خارجی و درآوردن آن نیازمند مراقبت پزشکیست. (خود اقدام به خارج کردن جسم نکنید، چرا که احتمال آسیب بیشتر، پارگی یا حتی خونریزی غیرقابل کنترل وجود دارد)

زخم ناشی از گاز گرفتگی

ایجاد زخم به وسیله گازگرفتگی حیوانات یا حتی انسان، که با سوراخ شدن همراه است. در صورتی که زخم با گازگرفتگی ایجاد شده نیاز به اقدامات پزشکیست، چرا که علاوه بر درمان تخصصی زخم، واکسن های مورد نیاز هم لازمند.

زخم ناشی از سوختگی

 

یکی از جدی ترین زخم ها، زخم ناشی از سوختگی است. زخم های سوختگی را می توان هم جزو زخم های حاد دانست که طی حوادث ایجاد می شوند، و هم در به دلیل روند بهبودی کند، جزو زخم های مزمن. زخم سوختگی بر اساس منشاء بروز خود به چند دسته تقسیم می شود:

• زخم سوختگی حرارتی: بر اثر حرارت زیاد ناشی از اجسام داغ، آتش، مایعات داغ و یا بخار.
• زخم سوختگی شیمیایی: سوختگی بر اثر برخورد مواد شیمیایی و خورنده به پوست مانند اسید و دیگر ترکیبات شیمیایی خطرناک.
• زخم سوختگی الکتریکی: سوختگی بر اثر عبور جریان برق از بدن، که طی برخورد با وسایل یا سیم های برق ناسالم به وجود می آید.

انواع زخم حاد از نظر آلودگی

• زخم تمیز: این نوع از زخم ها در یک اتاق عمل یا در یک محیط کاملا استریل ایجاد شده اند.
• زخم آلوده: زخم آلوده، زخم جراحی است که احتمالا با باکتری آلوده شده است اما هنوز عفونت نکرده است.
• زخم عفونی: زخم کثیف یا زخم باکتریایی به زخمی گفته میشود که علاوه بر آلوده شدن به باکتری، دچار عغونت شدید نیز شده باشد.

 

مراحل بهبود زخم حاد

بهبود زخم حاد یک فرآیند پیچیده و چند مرحله ای است. این مراحل که با نظم و توالی رخ می دهند، برای ترمیم کامل بافت آسیب دیده و بازگرداندن عملکرد طبیعی پوست و اندام ضروری هستند. در صورتی که این مراحل به هر دلیلی به درستی طی نشوند، زخم التیام نمی یابد. مراحل اصلی بهبود زخم حاد شامل موارد زیر است:

1. مرحله هموستاز (توقف خونریزی)

• پس از مقداری خونریزی، مرحله هموستاز آغاز می شود که هدف اصلی آن جلوگیری از خونریزی بیشتر است.
• این مرحله پس از بروز آسیب دیدگی شروع می شود و سبب تشکیل لخته خون می شود.
• رگ های خونی آسیب دیده منقبض شده و پلاکت ها به هم می چسبند تا لخته خون تشکیل شود.
• لخته خون ایجاد شده، یک چسب طبیعی است که موجب بند آمدن خونریزی بیشتر شده و لبه های زخم را به هم متصل می کند.

 

2. مرحله التهابی

• ۲۴ الی ۴۸ ساعت پس از آسیب دیدگی، فاز التهابی آغاز می شود.
• هدف اصلی این فاز پاکسازی زخم از باکتری ها و سلول های مرده از سطح زخم است.
• سلول های سفید خون به محل زخم مهاجرت می کنند و مواد شیمیایی التهابی را آزاد می کنند.
• با این کار التهاب با علائمی چون قرمزی، تورم، گرما و درد در محل زخم پدید می آید.

 

3. مرحله تکثیر (رشد بافت جدید)

• حدود ۴ تا ۲۴ روز پس از شروع آسیب دیدگی (بسته به عمق آسیب) مرحله تکثیر شروع می شود.
• هدف اصلی این مرحله ترمیم بافت آسیب دیده و جایگزین شدن بافت جدید است.
• سلول های فیبروبلاست، کلاژن را تولید می کنند که پروتئین اصلی بافت همبند است.
• رگ های خونی جدید نیز در محل زخم تشکیل می شوند.
• بافت جدید به تدریج جایگزین لخته خون می شود و لبه های زخم به یکدیگر وصل می شوند.

 

4. مرحله بازسازی (بلوغ)

• حدود ۲۱ روز الی ۲ سال پس از آسیب دیدگی (بسته به شدت آن) مرحله بازسازی طول می کشد.
• هدف اصلی این مرحله تقویت و بازسازی کامل بافت جدید است.
• کلاژن، به طور مداوم بازسازی می شود تا بافت قوی تر و سالم تر شود.
• رنگ و ظاهر زخم به تدریج حالت طبیعی پوست را پیدا می کند.

 

عوامل مؤثر در بهبود زخم حاد

نوع و شدت آسیب

هرچه شدت بروز آسیب بیشتر بوده و زخم عمیق تر باشد، بهبود و التیام زخم هم بیشتر طول می کشد.

هم چنین زخم ها بر اساس نوع آن ها یعنی بریدگی، سوختگی، خراشیدگی و غیره هر یک به روش ها و مدت زمان متفاوتی برای درمان و بهبود نیاز دارند.

سلامت عمومی فرد

سن افراد، بیماری های زمینه ای که ممکن است فرد دچار باشد، وضعیت تغذیه و مواد مغذی بدن و حتی وضعیت روانی فرد نیز در مدت زمان بهبود زخم تأثیر می گذارد.

افراد مسن به دلیل کاهش سرعت بازسازی سلول ها، روند بهبودی کند تری دارند. هم چنین کسانی که دچار دیابت، بیماری های قلبی عروقی، اختلالات سیستم ایمنی و یا حتی اضطراب و استرس فراوان هستند، به مدت زمان بیشتری برای درمان زخم ها نیاز دارند.

مراقبت مناسب از زخم

بدیهی است که هرچه مراقبت و توجه بیشتری به زخم شده و از آن به درستی مراقبت شود، زخم سریع تر بهبود پیدا می کند. تمیز کردن زخم، اعمال پانسمان مناسب روی آن به جهت فراهم آوردن بستر مناسب، کنترل عفونت، داشتن تغذیه مناسب، جلوگیری از فشار و داشتن استراحت کافی، همگی مواردی هستند که به مراقبت از زخم مربوط بوده و در روند بهبود زخم تأثیر می گذارند.

عوامل محیطی

علاوه بر مواردی که گفته شد که با خود بیمار مرتبطند، عوامل محیطی هم در روند و مدت زمان بهبود زخم ها مؤثرند. از این جمله می توان به دما، رطوبت، تمیز یا عفونی بودن محیط (مثلا عفونت های بیمارستانی) اشاره کرد.

 

درمان زخم های حاد

روند درمان زخم حاد بسته به این که زخم چگونه ایجاد شده، در چه مرحله ای بوده و چه میزان آسیب وارد شده، می تواند متفاوت باشد. با این حال، اقداماتی برای درمان زخم حاد به طور مشترک صورت می گیرد، تا از وخامت، عفونت، گسترش و بدتر شدن زخم جلوگیری شده و زخم هرچه زودتر بسته شود. اقدامات درمانی که برای اکثر زخم های حاد در پیش گرفته می شود، شامل مراحل زیر است:

کنترل خونریزی

پس از به وجود آمدن زخم اولین اقدام کنترل خونریزی است. خونریزی زخم یکی از مراحل بهبود است، اما اگر زیاد باشد می تواند خطرساز شود. بنابراین لازم است خونریزی کنترل شده و زخم تمیز شود.

به منظور بند آمدن خونریزی می توان از یک دستمال یا باند تمیز و فشردن آن بر روی زخم، یا در مواردی پودر بند آورنده خونریزی استفاده کرد. اگر آسیب موجب پاره شدن رگ های اصلی نشده باشد خونریزی متوقف می شود. (در صورت عدم توقف خونریزی مراجعه به اورژانس پزشکی ضروریست)

تمیز کردن زخم

پس از آن که خونریزی کنترل شد، لازم است زخم تمیز شود. به این منظور بهترین کار استفاده از محلول های شستشوی زخم (سرم شستشوی زخم) یا در صورت نبود آن، شستشو با آب ولرم و صابون است.

دقت کنید که نباید از مواد ضدعفونی کننده قوی مانند الکل یا پراکسید هیدروژن بر روی بافت باز استفاده کنید، چرا که می تواند موجب التهاب و آسیب به بافت های سالم شود.

اگر جسم خارجی کوچک مانند ذارت شن و خاک، یا براده فلزات و چوپ در زخم وجود دارد و به عمق نرفته، آن را خارج کنید. اما توجه داشته باشید که اگر جسم خارجی بزرگ مانند چاقو، میخ، گلوله، ابزار و تکه های بزرگ چوب وجود دارد، آن را خارج نکنید و به پزشک مراجعه کنید. خارج کردن اجسام خارجی بزرگ می تواند موجب خونریزی شدید و کنترل نشده شود و خطرساز است.

 

پانسمان زخم ، انواع پانسمان و کاربرد آن ها

پس از تمیز کردن زخم، آن را با یک پانسمان استریل بپوشانید. برای زخم های سطحی می توان از پانسمان گاز استریل استفاده کرد. اما به طور کلی بسته به نوع زخم و محل آن، باید پانسمان مناسب اعمال شود. بدین منظور به پزشک یا پرستار مراجعه کنید.

نکته مهم در مورد پانسمان زخم این است که در کنار پانسمان ، تعویض آن نیز اهمیت زیادی دارد؛ چراکه عدم تعویض به موقع پانسمان خود می تواند موجب جمع شدن آلودگی و خطر عفونت زخم شود. بنابراین طبق دستور پزشک پانسمان را تعویض کنید.

انواع پانسمان زخم:

انواع مختلفی از پانسمان ها وجود دارند، از جمله پانسمان های سنتی مثل گاز استریل و باند و پانسمان های مدرن.

پانسمان های مدرن یا پانسمان نوین، با استفاده از فناوری پیشرفته ساخته شده اند و مزایای بیشتری نسبت به پانسمان سنتی دارند. از جمله این پانسمان ها می توان به پانسمان هیدروکلوئید، پانسمان های فوم، پانسمان آلژینات، پانسمان هیدروژل، پانسمان کلاژن و … اشاره کرد.

پانسمان های نوین بیشتر برای مواردی کاربرد دارند که زخم دارای شرایط خاص مانند ترشح، عفونت و خشکی بوده و یا نیاز به کمک در التیام دارد. بنابراین برای زخم های سطحی و کوچک معمولا از پانسمان های معمولی استفاده می شود، اما اگر شرایط زخم یا بیمار پیچیده تر باشد، پزشک پانسمان های پیشرفته تری را به کار می برد.

روش های بستن زخم

بسته به این که زخم در چه محلی بوده و چه شدت و نوعی دارد، روش های مختلفی برای بستن آن استفاده می شود. از جمله روش های رایج عبارتند از:

بخیه زدن

برای زخم های عمیق و بریدگی های وسیع نیاز است تا بخیه اعمال شود، که این بخیه باید توسط پرستار یا پزشک آموزش دیده انجام شود. بخیه زخم معمولا بعد از چند روز تا چند هفته برداشته می شود.

نخ های بخیه زخم به بستن لبه های زخم و جلوگیری از خونریزی کمک می کنند. هم چنین اگر زخم عمیق باشد و بسته نشود، احتمال عفونت آن نیز بیشتر می شود.

چسب بخیه

این روش برای زخم های سطحی و بریدگی های کوچک مناسب است. چسب بخیه به لبه های زخم چسبیده و آن ها را به هم نزدیک می کند. نسبت به بخیه زدن، این روش کمتر تهاجمی است و نیاز به برداشتن ندارد.

استری-استریپ یا نوار بخیه

نوار هایی برای بستن لبه های زخم های سطحی و کوچک هستند. این نوار ها به نزدیک نگه داشتن لبه های زخم کمک می کنند. استری-استریپ خود بعد از چند روز می افتد.

پانسمان فشاری

روش دیگر برای بستن زخم و کنترل خونریزی، استفاده از یک پانسمان فشاری است. پانسمان فشاری با استفاده از یک باند یا گاز استریل روی زخم اعمال شده و توسط بانداژ بسته می شد.

چسب زخم

برای زخم های کوچک و سطحی که عمق و وسعت زیادی ندارند، از چسب زخم استفاده می شود تا روی زخم به طور موقت بسته شده و آلودگی وارد زخم نشود.

 

داروهای ضدعفونی کننده و آنتی بیوتیک ها

در درمان زخم حاد و مراقبت از آن، داروهای ضد عفونی کننده و آنتی بیوتیک ها هم استفاده می شوند. با این حال باید توجه داشته باشید که مصرف دارو باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود.

ضد عفونی کننده ها:

• این داروها به منظور از بین بردن میکروب ها و جلوگیری از عفونت زخم استفاده می شوند. از جمله:
• محلول های حاوی ید (مانند بتادین)
• محلول های کلرهگزیدین
• محلول های پراکسید هیدروژن
• الکل

 

آنتی بیوتیک ها:

به منظور جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری هایی که موجب عفونت زخم می شوند، از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. البته هر زخمی به آنتی بیوتیک نیاز ندارد و این باید تحت نظر پزشک استفاده شود. از جمله آنتی بیوتیک ها موارد زیر است:

• آنتی بیوتیک های موضوعی (کرم یا پماد)
• آنتی بیوتیک های خوراکی
• آنتی بیوتیک های تزریقی

 

نکات مهم:

• مصرف آنتی بیوتیک های برای درمان زخم نیاز به تجویز پزشک دارد، چرا که استفاده خودسرانه می تواند موجب مقاومت باکتری ها شود.
• در مواردی ممکن است پزشک پیش از تجویز آنتی بیوتیک، کشت زخم انجام دهد تا نوع باکتری و آنتی بیوتیک مناسب آن مشخص شود.
• دوره مصرف آنتی بیوتیک ها باید کامل شود، در غیر این صورت مقاومت آنتی بیوتیکی صورت می گیرد.
• در صورت بروز علائم آلرژیک یا عوارض جانبی، به پزشک اطلاع دهید.

 

درمان های تخصصی زخم حاد

علاوه بر زخم های مزمن، در مواقعی زخم های حاد هم نیاز به درمان های تخصصی و پیشرفته تر دارند. بدیهی است که این روش های درمانی پیشرفته باید توسط متخصصان مجرب و با صلاحدید پزشک انجام شوند. از جمله روش های درمان تخصصی می توان به روش های زیر اشاره کرد:

دبریدمان زخم

در صورتی که زخم دارای بافت مرده، آلوده و یا آسیب دیده باشد که فرآیند درمان زخم را مختل کند، باید دبریدمان صورت گیرد. دبریدمان به معنی برداشتن قسمت های از دست رفته یا آسیب زاست، که خود به روش های مختلفی صورت می گیرد. از جمله دبردیمان آنزیمی، دبریدمان مکانیکی یا دبردیمان بیولوژیکی. دبریدمان به منظور جلوگیری از گسترش عفونت، تسریع روند بهبودی زخم و آماده شدن زخم برای درمان های دیگر انجام می شود.

 

اعمال پانسمان های تخصصی

همانطور که در قسمت پانسمان های زخم گفتیم، در مواردی ممکن است زخم های حاد هم نیاز به پانسمان های پیشرفته داشته باشند. پانسمان های پیشرفته می توانند رطوبت زخم را تنظیم کرده، ترشحات را جذب کرده و به رشد بافت جدید کمک کنند.

 

درمان زخم با فشار منفی (وکیوم تراپی زخم)

از جمله روش های تخصصی که برای زخم هایی که به سختی التیام می یابند انجام می شود، درمان با فشار منفی یا وکیوم تراپیست. وکیوم تراپی زخم معمولا برای زخم های مزمن چون زخم دیابتی و زخم های فشاری انجام می شود، اما در مواردی پزشک برای درمان زخم های حاد نیز آن را تجویز می کند.

این روش شامل استفاده از یک دستگاه پمپ مکش است، که با اعمال فشار منفی بر ناحیه اطراف زخم، موجب افزایش گردش خون، کاهش تورم و تحریک رشد بافت جدید می شود. وکیوم تراپی زخم فقط باید تحت نظر پزشک و توسط فرد آموزش دیده انجام شود.

 

دیگر روش های تخصصی

بعضی روش های تخصصی دیگر هم در موارد خاص در درمان زخم های حاد به کار می روند که به اختصار به آن ها می پردازیم:

• اکسیژن درمانی هایپرباریک: درمان با اکسیژن خالص به منظور اکسیژن رسانی به بافت ها
• پیوند پوست: پیوند پوست سالم از قسمت دیگر بدن بیمار، در مواردی که وسعت قسمت آسیب دیده زیاد است
• سلول درمانی: استفاده از سلول های بنیادی یا سایر سلول های ترمیم کننده بیمار، به منظور تسریع روند بهبود زخم
• لیزر درمانی: استفاده از تکنولوژی لیزر برای تحریک رشد بافت جدید

 

پیشگیری از زخم های حاد

زخم های حاد اکثرا در اثر حوادث اتفاق می افتند و حادثه خبر نمی کند. با این حال، با رعایت چند نکته ساده در محیط ها و زمان هایی که احتمال خطر بیشتر است، می توان از بروز بسیاری از زخم های حاد جلوگیری کرد. در اینجا به چند مورد از راهکار های پیشگیری از زخم حاد اشاره می کنیم.

رعایت نکات ایمنی در محیط کار و منزل

• هنگام کار با وسایل و ابزارآلات تیز، مواد شیمیایی و حرارت، از وسایل محافظتی مانند دستکش، کلاه ایمنی، لباس مخصوص و عینک استفاده کنید.
• پیش از شروع کار از ایمن بودن سطوح، وسایل و لبه ها مطمئن شوید.
• در صورت امکان با کمک های اولیه آشنایی داشته باشید، بخصوص اگر کار با ابزار و وسایل را زیاد انجام می دهید.

 

پیشگیری از سوختگی

• زمان استفاده از وسایل گرمایشی مثل اجاق گاز، بخاری، اتو و دیگر موارد احتیاط لازم را به عمل آورید.
• مواد شیمیایی را دور از دسترس افراد بخصوص کودکان نگهداری کنید.
• سیم های برق و وسایل برقی را از نظر سلامت و عایق بندی بررسی کنید و از قرار دادن آن ها در معرض آب یا حرارت خودداری کنید.

 

پیشگیری از گازگرفتگی حیوانات

• از نزدیک شدن به حیوانات وحشی یا حتی حیوانات اهلی ناشناس خودداری کنید و کودکان خود را نیز در این زمینه آموزش دهید.
• حیوانات خانگی خود را واکسینه کنید.
• به کودکان رفتار صحیح با حیوانات را آموزش دهید تا از تحریک آنها خودداری کرده و احتیاط لازم را در تعامل با آن ها رعایت کنند.

 

پیشگیری از زخم های ناشی از تصادفات

• استفاده از کمربند ایمنی زمان رانندگی
• رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی در تمام شرایط
• آموزش به کودکان برای عبور از خیابان ها و جاده ها

 

اهمیت و زمان مراجعه به پزشک برای زخم های حاد

شناخت نوع زخم و درمان به موقع آن، نقش حیاتی در جلوگیری از عوارض جدی و شدید دارد. بنابراین در صورت بروز زخم هایی که نیاز به مراقبت دارند، هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. از جمله زخم هایی که نیاز به مراقبت های ویژه دارند موارد زیر هستند:

• اگر خونریزی شدید بوده و پس از ۱۰ الی ۱۵ دقیقه فشار مستقیم متوقف نمی شود.
• در صورتی که جسم خارجی در زخم وجود دارد.
• اگر زخم عمیق بوده و به لایه های زیرین پوست مانند عضلات، تاندون ها و استخوان ها آسیب رسانده است.
• اگرعلائم عفونت مانند قرمزی، تورم، گرما، درد شدید و چرک و ترشح در زخم وجود دارد.
• اگر زخم بر اثر گازگرفتگی حیوانات، بخصوص حیوانات وحشی یا ناشناس ایجاد شده است.
• اگر زخم بر اثر گلوله یا اجسام خارجی ایجاد شده است.
• در صورتی که زخم ناشی از سوختگی های شدید درجه دو یا سه است.
• زخم هایی که همراه با آسیب عصبی همراه هستند. (گزگز، بی حسی، ضعف در عضو آسیب دیده)
• اگر زخم در اثر تصادفات رانندگی و یا سقوط از ارتفاع ایجاد شده است.
• در صورتی که زخم بر اثر اشیاء آلوده و یا زنگ زده به وجود آمده است.
• و هم چنین در صورتی که نسبت به وخامت و وضعیت زخم شک دارید.
• همینطور اگر خود یا فرد دیگری که آسیب دیده به بیماری های زمینه ای مبتلا است.

 

تأثیر بیماری های زمینه ای بر روند بهبود زخم حاد

همانطور که در قسمت عوامل مرتبط با بهبود زخم گفتیم، سلامت عمومی فرد و بیماری های زمینه ای یکی از عوامل مهم در فرآیند بهبود زخم هستند. بیماری های زمینه ای می توانند تأثیر قابل توجهی بر روند بهبود زخم های حاد داشته باشند، به طوری که حتی ممکن است زخم را به سمت مزمن شدن سوق دهند. وجود یک یا چند بیماری زمینه ای، می تواند روند بهبود زخم را طولانی تر کرده و خطرات را افزایش دهد. از این رو، در افرادی که دارای یک یا چند بیماری زمینه ای هستند، توجه به زخم های حاد اهمیت بیشتری دارد.

در این جا به برخی از مهم ترین بیماری های زمینه ای که در روند بهبود زخم های حاد تأثیر می گذارند اشاره می کنیم:

1. دیابت

یکی از مهم ترین عوامل تأخیر در بهبود زخم، بیماری دیابت است. بالا بودن قند خون می تواند موجب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی شود. قند خون بالا با گردش خون ضعیف هم همراه است که این خونرسانی به بافت آسیب دیده را مختل کرده و التیام زخم کند می شود. همچنین نوروپاتی دیابتی نیز در عدم شناسایی و توجه به زخم و عدم درمان به موقع آن مؤثر است.

زخم پای دیابتی خود یکی از شایع ترین و خطرناک ترین عوارض دیابت است، که ممکن است با یک زخم حاد مانند بریدگی در پا ایجاد شود، اما به تدریج تبدیل به زخم مزمن شود که درمان طولانی مدتی نیاز دارد.

2. بیماری های عروقی

ابتلا به بیماری های عروقی مانند عروق محیطی، موجب کاهش خونرسانی به اندام ها می شود. بنابراین اکسیژن و مواد مغذی هم به خوبی به محل زخم نمی رسند، که این موجب کند شدن روند درمان زخم حاد، بالا رفتن خطر عفونت و افزایش خطر مزمن شدن زخم می شود.

زخم های واریسی یکی از شایع ترین بیماری های عروقی هستند که به دلیل اختلال در جریان خون وریدی، موجب اختلال در روند بهبود زخم های حاد می شوند.

3. اختلالات سیستم ایمنی

ابتلا به بیماری های مربوط به سیستم ایمنی مانند بیماری HIV/ADIS یا بیماری های خودایمنی، موجب کاهش توانایی سیستم ایمنی در مبارزه با عوامل عفونت زا می شود. در نتیجه زخم به راحتی مستعد عفونت است و این می تواند بهبود آن را چالش برانگیز کند.

4. بیماری های کلیوی

ابتلا به بیماری های کلیوی می تواند موجب اختلال در تعادل الکترولیت ها در بدن شدن و تجمع سموم در بدن را به دنبال داشته باشد. این خود موجب کاهش سرعت ترمیم زخم و بافت های آسیب دیده می شود و درمان زخم حاد را با مشکل مواجه می کند.

5. بیماری های کبدی

وجود مشکل در عملکرد کبد موجب اختلال در تولید پروتئین های لازم برای ترمیم بافت های جدید می شود. این عامل موجب کاهش سرعت بهبود زخم شده و خطر عفونت و عوارض دیگر زخم را افزایش می دهد.

6. بیماری های قلبی

با کاهش خونرسانی صحیح به اندام در پی بیماری های قلبی، زخم ها نیز در بهبود با مشکل مواجه می شوند. همچنین مصرف برخی داروها به منظور کنترل بیماری های قلبی، مانند داروهای ضد انعقاد خون می تواند موجب خطر خونریزی شدید در زمان بروز آسیب شود.

7. بیماری های روماتیسمی

روماتیسم موجب التهاب مفاصل و بافت های اطراف آن می شود که این امر خود در بهبود زخم های نزدیک به مفاصل اختلال ایجاد می کند.

8. دیگر شرایط سلامتی

علاوه بر موارد گفته شده، ابتلا به برخی بیماری های دیگر نیز به طور غیرمستقیم بر روند بهبود زخم ها تأثیر می گذارد. برای مثال در افراد مبتلا به سرطان یا دیگر بیماری هایی که نیاز به شیمی درمانی یا مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی است، روند بهبود زخم ها نیز کند تر می شود، بنابراین لازم است توجه دوچندان به زخم ها حتی زخم های جزئی داشت.

 

نقش تغذیه در بهبود زخم حاد

تغذیه نقش مهمی در بهبود زخم ها ایفا می کند، بخصوص اگر آسیب دیدگی عمیق باشد. اهمیت مواد مغذی در بهبود زخم :

پروتئین:

• به منظور ترمیم بافت های آسیب دیده و ساخت بافت های جدید پروتئین ضروری است.
• کمبود پروتئین می تواند موجب کاهش سرعت بهبود زخم و افزایش خطر عفونت شود.
• حبوبات، آجیل ها، تخم مرغ، لبنیات، مرغ و ماهی از جمله منابع خوب پروتئین هستند.

 

ویتامین C:

• کلاژن، پروتئین اصلی بافت همبند است که ویتامین C برای تولید آن ضروریست.
• همچنین برای تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت زخم ویتامین سی نیاز است.
• منابع خوب ویتامین سی شامل سبزیحات برگ سبز، فلفل دلمه ای، مرکبات و توت هاست.

 

روی:

• زینک یا روی در تقسیم سلولی، ترمیم بافت و عملکرد سیستم ایمنی نقش مهمی دارد.
• کمبود زینک می تواند موجب تأخیر در بهبود زخم شده و خطر بروز عفونت زخم بیشتر شود.
• غلات کامل، مرغ، گوشت قرمز، آجیل از منابع خوب زینک هستند.

 

سایر مواد مغذی:

ویتامین A، ویتامین های گروه B، ویتامین E و آهن نیز در بهبود و ترمیم زخم نقش دارند. بنابراین زمانی که زخم بخصوص زخم های عمیق و شدید وجود دارند، فرد باید رژیم غذایی متعادل و غنی داشته باشد که شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های کم چرب باشد.

 

خلاصه ای از آنچه گفته شد

به طور کلی زخم ها به دو نوع زخم حاد و مزمن تقسیم می شوند، که زخم های حاد به طور ناگهانی رخ داده و معمولا در مدت زمان کوتاه تری (کمتر از ۶ هفته درمان می شوند.) با این حال زخم های حاد هم نیازمند درمان و مراقبت های صحیح هستند تا عوارض جدی پدید نیاید.

زخم های حاد شامل بریدگی ها، خراشیدگی ها، ساییدگی ها، سوختگی ها، سوراخ شدگی، گازگرفتگی، پارگی، کوفتگی و زخم های جراحیست.

هر یک از زخم های حاد با توجه به نوع زخم، شدت آسیب و محل زخم نیاز به درمان های مناسب با خود دارند. آنچه مشترکا برای درمان زخم های حاد به کار می رود شامل کنترل خونریزی، تمیز کردن زخم، پانسمان زخم و فراهم کردن بستر مناسب برای زخم، استفاده از ضدعفونی کننده ها و در موارد نیاز داروها، مراقبت از زخم و در موارد خاص، استفاده از روش های تخصصی تر است.

در صورتی که زخم دارای خونریزی غیرقابل کنترل، عمق و وسعت زیاد، علائم عفونت و آسیب به رگ های اصلی یا اندام باشد و یا توسط گازگرفتگی حیوانات، تصادفات، فرو رفتن اجسام خارجی چون چاقو و میخ یا گلوله ایجاد شده باشد، لازم است تا مراقبت های اورژانسی پزشکی صورت گیرد.